ભક્તિ વ્યવહાર કેવી રીતે કરવો?

ભક્તિ (भक्ति) સંસ્કૃતમાંથી આવે છે જેનો અર્થ છે “નિકટતા, સહભાગિતા, આસક્તિ, સન્માન, પ્રેમ, ભક્તિભાવ, અર્ચના. તે કોઈ ભક્ત દ્વારા ઈશ્વર માટે અટલ ભક્તિ અને પ્રેમનો ઉલ્લેખ કરે છે. આમ, ભક્તિમાં ભક્ત અને દેવ વચ્ચેનો સંબંધ જરૂરી બને છે. ભક્તિનો વ્યવહાર કરનારને ભક્ત કહે છે. ભક્તો ઘણી વાર તેમની ભક્તિને વિષ્ણુ (વૈષ્ણવ ધર્મ), શિવ (શૈવવાદ) અથવા દેવી (શક્તિ) તરફ દોરે છે. જો કે કેટલાક ભક્તિ (દા.ત. કૃષ્ણ) માટે અન્ય દેવોની પસંદગી કરે છે.

ભક્તિ કરવા માટે લાગણી અને બુદ્ધિ બંને સાથે જોડાયેલા પ્રેમ અને ભક્તિભાવ જરુરી બને છે. ભક્તિ એ ઈશ્વર પ્રત્યેની કોઇ ધાર્મિક વિધિ નથી, પરંતુ તે વર્તનમાં, નૈતિકતા અને આધ્યાત્મિકતાને સમાવે તેવા માર્ગમાં ભાગ લેવો હોય છે. આમાં, અન્ય બાબતો વચ્ચે, મનોસ્થિતિને સુધારવી, ઈશ્વરને ઓળખવા, ઈશ્વરની સાથે સહભાગીતા કરવી અને ઈશ્વરને અંતગર્ત કરવાનો સમાવેશ થાય છે. ભક્તો જે આધ્યાત્મિક માર્ગ લે છે તેને ભક્તિ માર્ગ કહેવામાં આવે છે. ઈશ્વર પ્રત્યેની તેમની ભક્તિને અભિવ્યક્ત કરતી ઘણી કવિતાઓ અને ઘણા ગીતો વર્ષોથી લખાયા અને ગવાયા છે.

દૈવી બાબતોમાંથી ભક્તિ?

પછી ભક્તોએ વિવિધ દેવોને સંબોધીને ઘણા ભક્તિ ગીતો અને કવિતાઓ લખી છે, લોપ થયેલ કેટલાક દેવોએ મનુષ્યને માટે ભક્તિ ગીતો અને કવિતાઓ લખી છે. પૌરાણિક કથાઓમાં જે  પ્રકારની ભક્તિનો નમૂનો જોવામાં આવે છે તેમાં ક્યારેય નાશવંત માનવ પ્રત્યે દિવ્ય ભક્તિ દર્શાવવામાં આવી નથી. ભગવાન રામ પ્રત્યે હનુમાન ની લાગણી એક સેવક (दास्य भाव) જેવી છે; અર્જુન અને વૃંદાવનનો ભરવાડ દિકરો કૃષ્ણ બંને મિત્રો તરીકે છે (सखा भाव); રાધા નો કૃષ્ણ પ્રત્યેનો પ્રેમ (माधुर्य भाव); અને યશોદાનો, બાળપણમાં કૃષ્ણની કાળજી લેતો સ્નેહભાવ (वात्सल्य भाव) દ્વારા વ્યક્ત થાય છે.

છતાં આમાંથી કોઈ પણ ઉદાહરણ દેવ તરફ઼થી શરુ થતો મનુષ્ય પરનો પ્રેમભાવ જોવા મળતો નથી. મનુષ્ય પર ઈશ્વરનો પ્રેમભાવ એટલો દુર્લભ છે કે શા માટે આમ તે પૂછવાનું વિચારતા નથી. જો આપણે એવા ઈશ્વરને ભક્તિ અર્પણ કરીએ કે જે આપણી ભક્તિનો પ્રતિસાદ આપી શકે, તો પછી એ દેવે પ્રેમભાવ દર્શાવવા રાહ જોવાની જરૂર નથી, ઈશ્વર પોતે જ શરુઆત કરી શકે છે.

આ ભક્તિને આ રીતે જોઈ રહ્યા છીએ કે જ્યાં, તે માણસથી ઈશ્વર તરફ તેમ નહીં પરંતુ ઈશ્વરથી માણસ પર પ્રેમ કરવામાં આવે છે, કે જે પરથી આપણે સમજી શકીએ કે કેવી રીતે ભક્તિને આપણે પોતાની રીતે વ્યવહારમાં મૂકી શકીએ.

હીબ્રુ ગીતા અને દૈવી ભક્તિ

હીબ્રુ વેદોમાં ઈશ્વર દ્વારા માણસ માટે લખાયેલ કવિતાઓ અને ગીતોનો સમાવેશ છે. આ સંગ્રહ, જેને ગીતશાસ્ત્ર  કહેવામાં આવે છે, આ હીબ્રુ ગીતો છે. મનુષ્ય દ્વારા લખાયેલ હોવા છતાં, તેમના લેખકો દાવો કરે છે કે ઈશ્વરે તેમનાં ગીતો લખવાને પ્રેરણા આપી હતી, અને તેથી આ રચનાઓ ઈશ્વરની છે. પરંતુ જો આ વાત સાચી છે તો આપણે કેવી રીતે જાણી શકીએ?  આપણે આ જાણી શકીએ કારણ કે તેઓએ માનવ ઇતિહાસના સંબંધી બનનાર ઘટનાઓ વીષે સચોટ પૂર્વાનુમાન અથવા આગાહી કરી હતી અને આપણે આ આગાહીઓ ચકાસી શકીએ છીએ.

ઉદાહરણ તરીકે ગીતશાસ્ત્ર 22 તપાસો. હીબ્રુ રાજા દાઉદે તે ઇ.સ.પુર્વે 1000 માં લખ્યું. (તેમણે આવનાર ‘ખ્રિસ્ત‘ વિશે પણ આગાહી કરી હતી). તે એવા કોઈની પ્રશંસા કરે છે કે જેના હાથ અને પગ દર્દમાં ‘વીંધેલા’ હોય, તે પછી ‘મૃત્યુની ધૂળમાં મુકી દેવામાં આવે છે’ પરંતુ પાછળથી તે પૃથ્વીના તમામ પરિવારો માટે એક મહાન વિજય મેળવે છે. સવાલ છે કે એ કોણ છે?’

અને શા માટે?

આનો જવાબ આપણને ભક્તિને વધુ સારી રીતે સમજવામાં મદદ કરે છે.

ઈશ્વરનો ભક્તિભાવ એ ગીતશાસ્ત્ર 22 ના પૂર્વવિચારમાં દર્શાવવામાં આવેલ છે

તમે અહીં ગીતશાસ્ત્ર 22 સંપૂર્ણ વાંચી શકો છો. સુવાર્તામાં ઈસુના’ ક્રૂસારોહણના વર્ણન સાથે, ગીતશાસ્ત્ર 22 ની સમાનતાઓને પ્રકાશિત કરવા માટે રંગ-મેળ સાથે, નીચેનું કોષ્ટક રજુ કરેલ છે.

ઈસુના ક્રુસારોહણના પ્રત્યક્ષદર્શીઓએ સુવાર્તા લખી. પરંતુ દાઉદે-1000 વર્ષ અગાઉ એક વ્યક્તિગત અનુભવના દૃષ્ટિકોણથી ગીતશાસ્ત્ર 22 બનાવ્યું. આ લખાણો વચ્ચેની સમાનતાઓને આપણે કેવી રીતે સમજાવી શકીએ? શું આ એક યોગાનુયોગ છે કે વિગતો એટલી સચોટ રીતે બંધ બેસે છે કે સૈનિકોએ (તેઓએ સાંધા સાથે સાંધાવાળા કપડાં વહેંચી લીધાં) અને ચિઠ્ઠીઓ નાખી અને લૂગડાં વહેંચી લીધાં(ચોખ્ખા લુગડાને ફ઼ાડી નાખીને તેના ભાગ કર્યા તેમ તે બીનઉપયોગી થઇ જાય અને તેઓએ મજાક કરતાં તેના માટે જુગાર રમ્યા). રોમનોએ વધસ્તંભ પર અપાતા મ્રુત્યું દંડની રીત શોધી તે પહેલાં દાઉદે ગીતશાસ્ત્ર 22ની રચના કરી હતી, તેમ છતાં તે વધસ્તંભની વિગતોનું વર્ણન કરે છે. (હાથ-પગ વીંધવા, હાડકાંને સાંધામાંથી- ખેંચીને ભોગ બનનારને લટકાવવા).

વધુમાં, યોહાનની સુવાર્તા નાંધે છે કે જ્યારે તેઓ ઈસુની બાજુમાં ભાલો મારે છે ત્યારે લોહી અને પાણી આવે છે, જે હૃદયની આસપાસ પ્રવાહી ભરાવવાનું સૂચવે છે. આમ ઈસુ હૃદય હુમલાથી મૃત્યુ પામ્યા, તે ગીતશાસ્ત્ર 22 માં લખવામાં આવેલ છે કે ‘મારું હૃદય મીણના જેવું બની ગયું છે ‘ ના વર્ણન સાથે બંધ બેસે છે. ભાષાંતર કરેલા હીબ્રુ શબ્દનો ‘શાબ્દિક’ અર્થ છે ‘સિંહની જેમ’ . બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, સૈનિકોએ તેમને ‘વીંધ્યા’ તે વખતે તેઓએ જેમ સિંહ તેના શિકારને રહેંસી નાખે તેમ તેમના હાથ અને પગ વિક્રુત કરી નાખ્યા.

ગીતશાસ્ત્ર 22 અને ઈસુની ભક્તિ

ગીતશાસ્ત્ર 22 નો ઉપરના કોષ્ટકમાં કલમ ૧૮ સાથે અંત નથી. તે ચાલુ જ છે. અહીં નોંધ લો કે અંતમાં મ્રુત્યુ પછી તે ! કેટલા વિજયી માલુમ પડ્યા-મરણ પછી!

26 દરિદ્રીજનો ખાઇને તૃપ્ત થશે, જેઓ યહોવાને શોધે છે, તેઓ તેમની કૃપા પ્રાપ્ત કરશે, અને તેઓ હર્ષનાદ અને અવિનાશી આનંદથી તેમની સ્તુતિ કરશે.
27 ભલે દૂર દેશના લોકો યહોવાનું સ્મરણ કરે અને તેમની પાસે પાછા ફરે. ભલે રાષ્ટોના બધા કુટુંબો નીચે નમીને યહોવાની ઉપાસના કરે.
28 કારણ, યહોવા રાજા છે, અને તે સર્વ પ્રજા ઉપર રાજ કરે છે.
29 બધા લોકો, જેઓ મજબૂત અને તંદુરસ્ત છે તેઓએ ખાધું છે અને યહોવા સમક્ષ નીચે નમ્યા છે – હા, એ બધાં જેઓ મૃત્યુ પામવાની તૈયારીમાં છે અને તે પણ લોકો જેઓ અત્યાર સુધીમાં મરણ પામ્યા છે તે બધાં યહોવાની સામે નીચા નમશે.
30 યહોવાનાં અદ્ભુત કમોર્ વિષે આવતી પેઢી પણ સાંભળશે, અને આપણાં સર્વ સંતાનો પણ તેમની સેવા કરશે.
31 આવનાર પેઢીઓ જે જન્મી નથી તેઓને પણ તેમનાં સર્વ ચમત્કાર વિષે પ્રગટ કરીને કહેશે. અને તેમનું ન્યાયીપણું પ્રગટ થશે.

ગીતશાસ્ત્ર ૨૨:૨૬-૩૧

તમે અને હું આજે જેઓ જીવીએ છીએ તેઓને દીર્ઘદ્રષ્ટી આપે છે

આ ગીતશાસ્ત્રની શરૂઆતમાં કરવામાં આવેલ વર્ણન હવે તે ફ઼ક્ત આ વ્યક્તિના મૃત્યુનું વર્ણન જ નથી કરતું. પણ દાઉદ હવે ભવિષ્યમાં દ્ર્ષ્ટિ કરતાં, ઈસુના’ પુનરુત્થાન પછી થનાર ‘વંશજો’ અને ‘ભાવિ પેઢી’ (કલમ.30) પર થનાર તેની અસરને અગાઉથી રજુ કરે છે. આપણે ઈસુના  2000 વર્ષ પછીના સમયમાં જીવી રહ્યા છીએ. દાઉદ ગાય છે કે વિંધાયેલા ’હાથ અને પગવાળા’ આ માણસ કે જે આવા ભયંકર મોતથી મર્યા તેમના ’વંશજ’ તેમને અનુસરીને ‘, તેના વિશે કહેશે’ અને તેની  ‘સેવા’ કરશે. કલમ 27 આગળ ભાખે છે કે; ’પ્રુથ્વીના છેડા સુધી’,સર્વ પ્રજાના કુટુંબો’,  તેઓ ’યહોવા તરફ વળશે’. કલમ 29 દર્શાવે છે કે ’જેઓ પોતે સદા જીવંત રહી શકવાના નથી’ (જેમાં આપણે બધા પણ છીએ) તેઓ એક દિવસ તેમની આગળ ઘૂંટણિયે પડશે. આ માણસનો વિજય, જે તે મરી ગયા છે તે લોકો જીવંત ન હતા (હજી સુધી જન્મ થયો ન હતો) તેઓની આગળ જાહેર કરવામાં આવશે.

આ સમાપ્ત થતી પૂર્ણાહુતીની સુવાર્તા સાથે કોઈ લેવા-દેવા નથી કારણ કે તે હવે પછીની – આપણા સમયની ઘટનાઓની આગાહી કરે છે. પ્રથમની સદીના, સુવાર્તાના લેખકો આપણા સમય માટે ઈસુના’ મૃત્યુની અસર કહી શક્યા નહીં અને તેથી તે નોંધ્યુ નહીં. આ વચનો તરફ઼ શંકાશીલ લોકો ખંડન કરતા તેઓ એવો આક્ષેપ કરે છે કે સુવાર્તાની વધસ્તંભની ઘટના અને ગીતશાસ્ત્ર 22 ની ઘટનાઓ વચ્ચે સમાનતા એટલા માટે છે કે શિષ્યોએ ગીતને  ‘બંધ બેસતુ’ કરવા માટે ઘટનાઓ બનાવી દીધી. જ્યારે તેઓએ પ્રથમ સદીમાં સુવાર્તા લખી ત્યારે તેની આ વિશ્વવ્યાપી અસર હજી સ્થાપિત થઈ ન હતી.

ગીતશાસ્ત્ર 22 કરતા ઈસુના વધસ્તંભ પરની મ્રુત્યુની અસર’ ની વધુ સારી આગાહી કોઈ કરી શક્યું નથી. વિશ્વના ઇતિહાસમાં બીજો કોણ દાવો કરી શકે છે કે તેના મૃત્યુની વિગતો અને દૂરના ભવિષ્યમાં થનાર તેમના જીવનના વારસા વીશે તેમના જીવનકાળના 1000 વર્ષ પૂર્વે જાહેર કરવામાં આવે? કોઈ પણ મનુષ્ય આ પ્રકારની ચોકસાઇથી દૂરના ભવિષ્યની આગાહી કરી શકતું નથી, આ એ પુરાવો છે કે એ ગીતશાસ્ત્ર 22 ની આ રચના ઈશ્વર પ્રેરીત છે.

ઈશ્વર તરફથી તમને ‘રાષ્ટ્રોના સર્વ કુટુંબો’ માટે ભક્તિ

જેમ નોંધવામાં આવ્યું છે તેમ, ભક્તિ માત્ર ભાવનાને સમાવી લેતી નથી, પરંતુ ભક્ત જેની ભક્તિ કરે છે તેની સાથે સંપૂર્ણ વ્યવહાર છે. જો ઈશ્વર તેમના પુત્ર ઈસુના બલિદાનની યોજના કાળજીપૂર્વક કરે છે કે તેમણે 1000 વર્ષ પહેલાં આ ગીતના વર્ણનને પ્રેરીત કર્યું, તો તે તેમણે ભાવનાત્મક પ્રતિભાવમાં નહીં, પણ ઊંડા વિચાર, યોજના અને હેતુ સાથે આયોજન કર્યુ હતું. ઈશ્વરે એ કૃત્યમાં સંપૂર્ણ રીતે ભાગ લીધો, અને તેમણે તે તમારા અને મારા માટે કર્યું. 

શા માટે?

તેમની આપણા પ્રત્યેની ભક્તિને લીધે, દૈવી ભક્તિમાં, ઈશ્વરે ઈસુને મોકલ્યા, ઇતિહાસની શરૂઆતથી બધી રીતે વિગતવાર યોજના બનાવી, જેથી આપણને શાશ્વત જીવન મળે. તેઓ આ જીવન આપણને ભેટ તરીકે આપે છે.

આ અંગે પ્રતિબિંબ પાડતાં સંત પાઉલે લખ્યું

6. કેમ કે આપણે હજી નિર્બળ હતા, એટલામાં યોગ્ય સમયે અધર્મીઓને માટે ખ્રિસ્ત મરણ પામ્યા. 

7. હવે ન્યાયી માણસને માટે ભાગ્યે જ કોઈ મરે; સારા માણસને માટે કોઈ એક કદાચ મરવાને પણ છાતી ચલાવે.

 8. પણ આપણે જયારે પાપી હતા ત્યારે ખ્રિસ્ત આપણે માટે મરણ પામ્યા, એમ કરવામાં ’ઈશ્વર આપણા પર પોતાનો પ્રેમ પ્રગટ કરે છ’. 

રોમનો ૫:૬-૮

સંત યોહાને ઉમેર્યું:

16. કેમ કે ’ઈશ્વરે જગત પર એટલો પ્રેમ કર્યો’ કે તેમણે પોતાનો એકાકીજનિત દીકરો આપ્યો, એ માટે કે જે કોઈ તેમના પર વિશ્વાસ કરે તેનો નાશ ન થાય, પણ તે અનંતજીવન પામે.

યોહાન 3:16

આપણો પ્રતિભાવ – ભક્તિ

યોહાન 3:16

તો ઈશ્વર શું ઈચ્છે છે કે આપણે તેમના પ્રેમ, તેમની ભક્તિનો પ્રતિસાદ આપીએ?  બાઇબલ કહે છે કે

આપણે પ્રેમ કરીએ છીએ કારણ કે તેણે પહેલા આપણને પ્રેમ કર્યો હતો.

1 યોહાન ૪:૧૯

અને

ઈશ્વરે આવું કર્યું જેથી તેઓ તેની શોધ કરે અને સંભવત him તેના માટે પહોંચે અને તેને શોધી કા .ે, જોકે તે આપણામાંથી કોઈ એકથી દૂર નથી

.પ્રેરિતોનાં ક્રુત્યો  ૧૭-૨૭

ઈશ્વર ઇચ્છે છે કે આપણે તેમની પાસે પાછા ફરીએ, તેમની ભેટ પ્રાપ્ત કરીએ અને તેમને પ્રેમમાં પ્રત્યુત્તર આપીએ. તેમની તરફ઼ પાછા ફરીને પ્રેમ કરવાનું શીખવા માટે, ભક્તિનો સંબંધ બાંધીને  શરૂઆત કરીએ. ભક્તિનો સંબંધ સ્થાપના માટે તેમણે પ્રથમ પગલું ભર્યું ત્યારથી, તેમને ખૂબ કિંમત ચૂકવવી પડી, જેમાં પૂર્વ વિચારણાનો સમાવેશ થાય છે, તેમના ભક્ત તરીકે શું તમારા અને મારા માટે તેનો પ્રતિસાદ આપવો વ્યાજબી નથી?